Schaamte is een emotie die we niet graag in de ogen willen kijken. Terwijl het meer voorkomt dan we denken en het erg veel ellende en ontwrichting veroorzaakt. Goed om hier eens naar te kijken dus.
Wat is schaamte?
Schaamte is een emotionele reactie wanneer we zijn afgeweken van de eigen normen en waarden, of de normen en waarden van anderen. Het wordt vaak gezien als een evolutionaire emotie, schaamte zorgt ervoor dat we ons conformeren aan het collectief en dus overleven. Overtreed je de regels van de ‘groep’, dan word je veroordeeld door ofwel jezelf, ofwel door anderen.
Het gevolg van schaamte
Schaamte ontstaat al vaak in onze jonge jaren, omdat een gezin ook een bepaalde groep is met bepaalde waarden waar we ons aan dienen te houden om te overleven.
Wanneer er een grote (emotionele) lading op deze normen en waarden lagen, dan hebben we al vroeg weg moeten gaan van onze eigen behoeften en verlangens om goed genoeg te zijn.
We hebben ons zelf daardoor niet ontwikkeld zoals we zijn. We doen ons anders voor, pleasen anderen om nog een beetje goed te kunnen voelen. Behalve dat dit energie vreet, levert het vaak ook een vorm van imposter syndroom op (bedriegerscomplex).
Het probleem met schaamte is echter dat we het niet in de ogen kunnen of willen kijken. We zijn bang voor de reactie van de ander en voor de gevolgen die het mee kan brengen in de relatie met anderen. Bang voor afwijzing en dat we uiteindelijk alleen achterblijven door onze schuld. Hierdoor onderdrukken we bijna automatisch deze ervaringen en zijn we ons vaak onbewust van de ongezonde gedragingen en patronen die we zo ontwikkelen.
Vicieuze cirkel
En doordat we het niet in de ogen kunnen of willen kijken, lopen we vaak ontzettend lang rond hiermee. We durven geen hulp te zoeken. En terwijl we hiermee rond lopen, moeten we ons in allerlei bochten wringen om nog een beetje normaal te kunnen leven. We gaan vaak bijzonder gedrag vertonen om maar niet te laten zien hoe we worstelen. Hierdoor stapelt schaamte zich op schaamte. Het wordt een cirkel waar we vaak niet uit kunnen komen. Het voelt vaak alsof we alleen nog maar dieper wegzinken in de ellende. Alsof we steeds een dieper gat graven. Wat weer veel boosheid en frustratie oplevert die we dan ergens tot uiting laten komen. Dit leidt tot veel (zelf)destructief gedrag.
Veel dysfunctioneel gedrag wat we zien in de wereld pakt terug op schaamte gevoelens.
Onbewuste schaamte
Er zijn mensen die precies weten waar ze zich diep voor schamen, maar het komt ook voor dat we geen flauw idee hebben van dit mechanisme totdat we ergens hard tegenaan lopen.
Zo had ik een client die een burn-out had gekregen. Ze had geen idee waarom, er was toch geen enkele reden?
Samen keken we terug op haar jeugd. Ik vroeg haar specifiek of ze zich ergens voor schaamde? Langzaam aan ontrafelde er een verhaal. Als kind had ze nooit veel aandacht gekregen thuis. Ze kwam uit een koud en emotieloos nest. Hierdoor deed ze veel op de basisschool om maar wat aandacht te krijgen. Zo was ze blij toen haar moeder zwanger was, want dat betekende dat ze een nieuwtje had om te delen in de groep. Nadat ze het verteld had, zei haar buurjongen ‘oh mijn moeder is ook zwanger’. Ze werd hier ZO boos van, daar ging haar aandacht. Ze wenste in gedachten dat het kind dood zou zijn, zodat alleen zij de aandacht kon krijgen. Een paar weken later vertelde haar buurjongen dat zijn moeder een miskraam had gekregen.
In haar kinderlijke brein had zij dit veroorzaakt. Ze was een moordenaar. De schaamte was enorm en ze durfde dit aan niemand te vertellen. Borg deze schaamte diep in zich weg en deed alsof het niet gebeurd was. Maar het lichaam vergeet niet. Toen haar kleinkind geboren werd en naar de basisschool ging (de trigger) begon ze zich al hoe slechter te voelen. Zo slecht dat ze niet meer kon functioneren. Haar lichaam verlamde en haar gedachten werden al hoe meer somber en donker.
Door dit incident te verwerken voelde ze zich niet alleen een ander mens, ze snapte ze ook waarom ze zo vaak over haar eigen grenzen was gegaan in haar leven. Om maar een beetje een gevoel van eigenwaarde te kunnen voelen, goed te kunnen voelen over zichzelf.
Neem je ervaringen en gevoelens serieus
Natuurlijk is niet bij iedereen schaamte een reden voor een burn-out, iedereen is anders, maar soms gaat het wel zo diep als bovenstaand voorbeeld en dan is het ontzettend belangrijk om dit soort dingen heel, heel serieus te nemen. Ons menselijk systeem kan soms zulke sterke mechanismen ontwikkelen dat we onze kinderlijke emoties zelfs belachelijk kunnen maken, waardoor we er niet serieus naar kijken.
Het kan een enorme opluchting zijn om met iemand te kijken naar gevoelens van schaamte. Jouw diepe geheim(en) met iemand te delen. Iemand die luistert zonder te oordelen. Vaak is het fijn om het juist met iemand te delen die wat verder van je af staat, omdat die met respect en compassie jou ruimte kan bewaken terwijl jij hiernaar kijkt. En jouw serieus neemt in dit proces.
Neem het lichaam mee in het proces
Maar wat nog belangrijker is, is om deze enorme last van je schouders af te halen. Door alleen te praten met iemand zijn al die diepere schaamte en schuld gevoelens niet zomaar weg. Deze gevoelens zetten zich namelijk diep vast in jouw lichaam en zenuwstelsel. Aangestuurd door jouw onderbewuste systeem. En ook dat systeem heeft het ook nodig om de ballast te verwerken en los te laten.
Hier help ik je graag bij. Om zowel op het cognitieve als het onderbewuste niveau deze grote last van je af te laten gaan. Weet dat geen gedrag of gevoel te raar of vreemd is, sterker nog, we zijn allemaal mens en hebben juist een diepe compassie en respect nodig om deze gevoelens te kunnen ontrafelen.
